امام رضا علیه السلام و قرآن

امام رضا علیه السلام و قرآن

نوشته شده توسط مدیریت پایگاه

امام رضا علیه السلام و قرآن این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضاعلیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره ی قرآنى امام رضاعلیه السلام ارائه مى‏دهد. گرچه در این گستره، گزارش‏هاى حدیثى و تاریخى، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول، به چشم مى‏خورد و به یادگار مانده، به عنوان بهترین رهیافت، تقدیم به دوستداران قرآن مى‏شود. تلاوت قرآن همراه با اندیشه‏ یکى از یاران و راویان حضرت رضا علیه السلام که نامش ابراهیم بن عباس است، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبى را ارائه مى‏دهد؛ او مى‏گوید: امام رضا علیه السلام همه ی قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت مى‏کرد و بارها به یاران خود مى‏فرمود: اگر مى‏خواستم قرآن را در کمتر از این زمان، ختم مى‏کردم ولى روش من چنین است که: هیچ یک از آیه‏هاى قرآن را نمى‏خوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه مى‏کنم که در چه زمینه‏اى و در چه زمانى نازل شد، و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان مى‏رسانم.(1) گفتمان با قرآن‏ در جای دیگر مى‏گوید: تمام سخنان امام رضاعلیه السلام و پاسخ‏هایى که به اشخاص مى‏داد و مثال‏هایى که مى‏فرمود، همه ی آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود.(2) تلاوت قرآن در هنگام سفر رجاء بن ابى ‏ضحاک، که یکى از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندى که از چگونگى نماز و عبادت و مسائل جانبى آن ارائه نموده است، درباره ی قرآن خواندن آن بزرگوار مى‏گوید: چه بسیار، که در نیمه‏هاى شب از رختخواب خویش حرکت مى‏کرد و به تلاوت قرآن مى‏پرداخت، هر گاه به آیه‏اى مى‏رسید که در آن نامى از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت مى‏گریست و از خداوند بهشت طلب مى‏نمود و از آتش جهنم به خدا پناه مى‏برد.(3) راز جاودانى قرآن‏ وقتى در نزد حضرت امام رضا علیه السلام از جایگاه والاى قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود:« قرآن، ریسمان و رشته ی مستحکم و دستگیره ی نیرومند و راه روشن و تعالى‏بخش خدا است که انسان را به سمت و سوى بهشت رهنمون مى‏شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات مى‏بخشد. این کتاب آسمانى در گستره ی زمان هرگز کهنگى نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‏ها دشوار و خسته کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قرآن فقط براى زمان خاص و امت ویژه‏اى قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالى‏ترین دلیل است براى هر انسانى، و هیچ ‏گاه باطل و کاستى در آموزه‏هایش راه پیدا نمى‏کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنى نازل شده است.»(4) پى‏نوشت‏ها: 1. لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها... (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 420، چاپ اختر شمال، 1373 ش/ بحارالانوار، ج 92، ص 204، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج 1، ص 40/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 360، انتشارات علامه، قم.) 2. کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان). 3. کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فى‏فراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکى‏، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار. (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 428/ بحارالانوار، ج 92، ص 180 و ج 49، ص 90/ کشف الغمه، على بن عیسى اربلى، ج 2، ص 316، چاپ مکتبة بنى‏هاشم؛ انوارالبهیه، ص 104.) 4. هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقى‏ و طریقته المُثلى ولا یخلقُ على الأزمنِة ولا یغثَ على الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان والحجّة على کلّ انسانٍ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید. (مسند الرضا علیه السلام، ج 1، ص 309).

این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضاعلیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره ی قرآنى امام رضاعلیه السلام ارائه مى‏دهد.
گرچه در این گستره، گزارش‏هاى حدیثى و تاریخى، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول، به چشم مى‏خورد و به یادگار مانده، به عنوان بهترین رهیافت، تقدیم به دوستداران قرآن مى‏شود.

تلاوت قرآن همراه با اندیشه‏

یکى از یاران و راویان حضرت رضا علیه السلام که نامش ابراهیم بن عباس است، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبى را ارائه مى‏دهد؛ او مى‏گوید:
امام رضا علیه السلام همه ی قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت مى‏کرد و بارها به یاران خود مى‏فرمود: اگر مى‏خواستم قرآن را در کمتر از این زمان، ختم مى‏کردم ولى روش من چنین است که: هیچ یک از آیه‏هاى قرآن را نمى‏خوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه مى‏کنم که در چه زمینه‏اى و در چه زمانى نازل شد، و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان مى‏رسانم.(1)

گفتمان با قرآن‏

در جای دیگر مى‏گوید: تمام سخنان امام رضاعلیه السلام و پاسخ‏هایى که به اشخاص مى‏داد و مثال‏هایى که مى‏فرمود، همه ی آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود.(2)

تلاوت قرآن در هنگام سفر

رجاء بن ابى ‏ضحاک، که یکى از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندى که از چگونگى نماز و عبادت و مسائل جانبى آن ارائه نموده است، درباره ی قرآن خواندن آن بزرگوار مى‏گوید:
چه بسیار، که در نیمه‏هاى شب از رختخواب خویش حرکت مى‏کرد و به تلاوت قرآن مى‏پرداخت، هر گاه به آیه‏اى مى‏رسید که در آن نامى از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت مى‏گریست و از خداوند بهشت طلب مى‏نمود و از آتش جهنم به خدا پناه مى‏برد.(3)

راز جاودانى قرآن‏

وقتى در نزد حضرت امام رضا علیه السلام از جایگاه والاى قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود:« قرآن، ریسمان و رشته ی مستحکم و دستگیره ی نیرومند و راه روشن و تعالى‏بخش خدا است که انسان را به سمت و سوى بهشت رهنمون مى‏شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات مى‏بخشد. این کتاب آسمانى در گستره ی زمان هرگز کهنگى نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‏ها دشوار و خسته کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قرآن فقط براى زمان خاص و امت ویژه‏اى قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالى‏ترین دلیل است براى هر انسانى، و هیچ ‏گاه باطل و کاستى در آموزه‏هایش راه پیدا نمى‏کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنى نازل شده است.»(4)

پى‏نوشت‏ها:

1. لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها... (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 420، چاپ اختر شمال، 1373 ش/ بحارالانوار، ج 92، ص 204، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج 1، ص 40/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 360، انتشارات علامه، قم.)
2. کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان).
3. کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فى‏فراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکى‏، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار. (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 428/ بحارالانوار، ج 92، ص 180 و ج 49، ص 90/ کشف الغمه، على بن عیسى اربلى، ج 2، ص 316، چاپ مکتبة بنى‏هاشم؛ انوارالبهیه، ص 104.)
4. هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقى‏ و طریقته المُثلى ولا یخلقُ على الأزمنِة ولا یغثَ على الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان والحجّة على کلّ انسانٍ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید. (مسند الرضا علیه السلام، ج 1، ص 309).