تدبر د ر سوره ی مبارکه توحید

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ* اللَّهُ الصَّمَدُ* لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ* وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ

ترجمه ی تدبری سوره

ای رسول ما ! بگو حقیقت این است که خدا احد است .خدا یکی است که نه در واقعیت و نه در ذهن ، دوم ندارد و در شمار اعداد نمی گنجد (1)

خدا صمد است . اوست آن سروری که همه چیز در همه ی شئونش به او نیاز مند است و در هیچ شأنی نیازمند کسی نیست (2)

نه زائیده است و نه زاده ی کسی است (3) و هیچ کس همتا و همانند او نبوده است.(4)

وجود خدا امری بدیهی است و نیازمند اثبات نیست .بداهت وجود او با این بیان روشن می شود که عالم هستی از دو فرض خارج نیست : یا آفریننده ای دارد یا ندارد . در صورت اول، آن هستی بخش خداست و در صورت دوم خود عالم هستی، خداست . چنان که هویداست در هر دو فرض خدا ثابت است و فرض سوم که نه خدای هستی بخش باشد و نه عالم هستی، خدا باشد، جز با سفسطه و انکار وجود سازگار نیست.

بر این اساس باید به جای اثبات خدا در شناخت او کوشید. باید دید چه وجودی را می توان ( الله ) دانست؟

آری، فطرت خداجوی آدمیان در پی شناخت صفات خدای حقیقی است تا اعتقاد به خدایان وهمی ، رهزن نگردد و جز در برابر خداوند یکتا پیشانی عبودیت بر خاک نساید.

-      به راستی کدامین خدا شایسته ی پرستش است؟!!!

خدایی که "احد" است : وجود یا تصور دومی برای یک موجود مستلزم حد و مرز یا تصور حد و مرز برای اوست و هر آنچه حد و مرز دارد و محدود است، در ورای خود ، محدود کننده ای دارد و سخن به همان وجود محدود کننده منتقل می گردد. اگر آن هم  وجودی محدود باشد، باز هم محدود کننده ای دارد و سخن به آن منتقل می گردد که محدود کننده ی او کیست؟ و این روند تا بی نهایت ادامه خواهد داشت و این تسلسلی باطل است و در فرض این تسلسل، هیچ گاه هیچ وجودی پدید نمی آید و حال آنکه عالم وجود دارد، پس به طور حتم ، هر جا سخن از( الله ) است، وجودی است که حدی ندارد و احد است.

جای تردید نیست که احد، صمد است. چون حد و مرزی ندارد و وجودی در ورای آن تصور نمی گردد تا بخواهد نیاز او را برطرف سازد.

چطور می تواند بزاید و حال آنکه زاییدن، جداشدن بخشی از وجود است و معنایی ندارد خدای بی نهایت چیزی جدای او وجود داشته باشد و هم چنین چطور ممکن است زاییده شده باشد و حال آنکه زاییده شدن با احد و صمد بودن قابل جمع نیست.

چطور می تواند همتا داشته باشد؟ در حالیکه همتای او باید احد باشد و حال آنکه احد "دوم"را نمی پذیرد. وجود همانند او باید صمد مطلق باشد و حال آنکه صمد مطلق "دو" بردار نیست. پس خداوند نه فقط همتایی ندارد ، که همتایی بر او متصور نیست.

بدین ترتیب ، این سوره ی مبارکه با ساده ترین و در عین حال ، عمیق ترین بیان ممکن ، ویژگی های خدا را در جامع ترین بیان کوتاه به اثبات رسانده است تا انسان حقیقت جو، در تکاپوی فطری خداجویی، دچار خطا نگردد و مصداق حقیقی خدا را از مصادیق وهمی آن تشخیص دهد و جز در برابر خدای حقیقی سر تسلیم و اخلاص فرو نیاورد.

بنابراین جهت هدایتی سوره "اثبات توحید و نفی شرک" است. اثبات احدیت و صمدیت برای خدا و نفی زاییدن و زاییده شدن و همتا داشتن از ذات پاک او.

ابن سینا : من به محضر هر علمی که ورود پیدا کردم، در دو روز کمر آن علم را شکستم. ولی وقتی به محضر قل هو الله رسیدم، کمرم شکست.

یک مطلب را باید درست بدانیم و آن اینکه سنگ زیرین ایمان و بستر زرین و مشعشع اعتقادات، توحید است. یعنی چنانچه بخواهیم اعتقاد و باورمان به درستی در این دل توحیدی مستقر گردد و درخت اعتقاد ، میوه ی شیرین و انرژی زا داشته باشد و هم چنین در مقابل طوفان های سهمگین روزگار پررنگ و ریا نلرزد و در برابر نفس سرکش مقاومت کند، باید صفات خدای حقیقی، که در این سوره از آن نام بردیم ، سرتاسر دلمان را چونان دژی محکم مزین سازد تا نبوت ، عدل، معاد، امامت، بر سطح آن ، نمادی از یک انسان واقعی و یک مسلمان حقیقی ترسیم کند.

-      تدبر در سوره ی توحید و درمان استرس

دقت در این سوره و صفات خدای متعال ، نگرانی و اضطراب را از جان ما دور می کند. هر کس خودش بهتر می داند که "الله " در باورهایش چقدر جاری است. اگر روی نیاز همگان را به سوی او بدانیم و بفهمیم که همه کس و همه چیز فقط به او محتاج هستند، دیگر در عرصه ی مشکلات به دست و پا زدن های بیهوده نیازی نخواهیم داشت و گردن عبودیت در مقابل کسانی که به ظاهر و در تصور ما مشکل را حل می کنند، خم نخواهیم کرد.

صدق الله العلی العظیم

والحمد لله رب العالمین

ای خدای بی همتا، پرتو نورانی سوره ی اخلاص را در عقل و دل  و جان ما بتابان.

توفیق شناخت و معرفت واقعی خودت را به ما عنایت فرما.

چشمه ی زلال توحید را در لحظه لحظه ی زندگی و اعمال و رفتار های ما جاری ساز.

تهیه وتنظیم : آزاده ابراهیمی –  نفیسه تبریزی