تألیفات امیر المؤمنین (ع)
1ـ جمع القران و تاویله یا جمعآورى آیات قرآن بر اساس ترتیب
نزول.
2ـ کتابى که آن حضرت در آن شصت نوع از انواع علوم قرآنى را جمع کرده و
براى هر نوع از آنها مثالى زده است.ما در مقدمات کتاب،سند خود را درباره این کتاب
بیان کردیم.
3ـ الجامعه،
4ـ الجفر،
5ـ صحیفه الفرائض،
6ـ کتابى
درباره زکات چارپایان،
7ـ کتابى در ابواب فقه،
8ـ کتابى دیگر در ابواب فقه،
9ـ نامه آن حضرت به مالک اشتر،
10ـ وصیت وى به محمد حنفیه،کتاب
11ـ
عجایب احکام و قضاوتهاى آن حضرت که توسط برخى از علما جمعآورى شده است و ما نیز
این کتاب را جمع آوردهایم و کتاب عجایب احکام امیر المؤمنین به روایت محمد بن على
بن ابراهیم بن هاشم قمى از پدرش از جدش را نیز در آن درج کردهایم. (این کتاب به
طبع رسیده است.)
12ـ دعاها و مناجاتى که از آن حضرت بهجا مانده است و برخى از
دانشمندان آنها را جمع کرده و بدان صحیفه علویه گفتهاند، (این کتاب نیز به چاپ
رسیده است) .
13ـ مسند آن حضرت که توسط نسایى جمع آورده شده است.این کتاب حاوى
احادیث و روایاتى است که از آن حضرت نقل شده.در کشف الظنون در این باره گفته
شده:«مسند على (ع) تألیف ابو عبد الرحمن احمد بن شعیب نسایى متوفا در سال 303
ه».این کتاب غیر از کتاب خصایص است که در فضل على بن ابیطالب به نگارش درآمده که در
کشف الظنون هم نام آن آمده است.این سه کتاب اخیر را در واقع مىتوان از باب
توسع،جزو تألیفات آن حضرت دانست.
14ـ جنة الاسماء.در کشف الظنون در این باره
آمده است:«جنة الاسماء نوشته امام على بن ابیطالب است که امام محمد غزالى (متوفا در
505 ه) بر آن شرحى نوشته است.من خود نیز این مطلب را در برخى از کتابها یافتم».براى
ما روشن نشد که این کتابى که غزالى آن را شرح کرده است چیست؟و چرا آن را به على (ع)
نسبت مىدهند؟و بعید نیست که در این سخن تحریفى صورت گرفته باشد.
کتابهایى که
سخنان آن حضرت را گرد آوردهاند
در قسمت اول از این جلد سخن ابن ابى الحدید را
نقل کردیم که گفته بود:براى هیچ یک از فصحاى صحابه یک دهم یا نصف آن،از سخنانى که
از على (ع) گردآورى شده،تدوین نشده است.ما پیش از این،درج سوم قسمت یک فهرستى از
کتبى که سخنان آن حضرت را جمع آوردهاند ارائه دادیم و در اینجا نیز این فهرست را
همراه با اختصار و زیادتى نسبت به آنجا،ذکر مىکنیم :
1ـ نهج البلاغه که توسط
شریف رضى جمع آورى شده و تا کنون چندین بار به چاپ رسیده است .
2ـ مافات نهج
البلاغه من کلامه (سخنان آن حضرت که در نهج البلاغه نیامده است) جمع آورى شده توسط
فاضل معاصر شیخ هادى بن شیخ عباس بن شیخ جعفر فقیه نجفى (این کتاب به چاپ رسیده
است) .
3ـ مائة کلمه جمعآورى شده توسط جاحظ (مطبوع) .
4ـ غرر الحکم و درر
الکلم گردآورى شده توسط عبد الواحد بن محمد بن عبد الواحد آمدى تمیمى .وى این سخنان
را از کلمات کوتاه آن حضرت جمعآورى کرده و با نهج البلاغه نزدیک است.انگیزه آمدى
در تألیف این کتاب،کارى بود که جاحظ در تألیف مائة الکلمه به انجام رسانده بود .
(مطبوع) .
5ـ دستور معالم الحکم (مطبوع) .
6ـ نثر اللآلى جمعآورى شده به
وسیله ابو على فضل بن حسن طبرسى مؤلف مجمع البیان (مطبوع) .
7ـ مطلوب کل طالب
من کلام على بن ابیطالب جمعآورى شده توسط ابو اسحاق و طواط انصارى .در این کتاب صد
سخن حکمت آمیز منسوب به آن حضرت نقل شده است.این کتاب در لایپزیک و بولاق به طبع
رسیده و به فارسى و آلمانى برگردانده شده است.
8ـ قلائد الحکم و فرائد الکلم
گردآورى شده توسط قاضى ابو یوسف یعقوب بن سلیمان اسفراینى .
9ـ معمیات على (ع)
.
10ـ امثال الامام على بن ابیطالب طبع جوائب که بر پایه حروف الفبا ترتیب
یافته است.
11ـ سخنان على (ع) شیخ مفید که در کتاب ارشاد خود نقل کرده است.
12ـ سخنان و نامههاى آن حضرت که نصر بن مزاحم در کتاب صفین خود،نقل کرده است.
13ـ سخنان على (ع) که در کتاب جواهر المطالب آورده شده است.و کتابهاى دیگرى غیر
از آنچه نام بردیم.
منبع کتاب :سیره معصومان 3
