اصحاب امام مهدى (عج)
همراهان و یاران امام مهدى (عج) در زمان ظهور
کلمه اصحاب و صحابه ، جمع صاحب از ماده «صحب» ، در لغت به معناى معاشر و همراه است ( لسان العرب ، ج1 ، ص 519 ; تاج العروس ، ج3 ، ص 186).
در قرآن نیز کلمه «اصحاب» به معناى همراه ، اهل ، دسته و گروه به کار رفته و 78 بار در آیات مختلف ذکر شده است.
تعداد اصحاب امام مهدى (علیه السلام) ، چگونگى پیوستن آنان به حضرت ، بیعت آنان با امام (علیه السلام) ، مشخصات فردى و منطقه ، ویژگى ها و اوصاف یاران مهدى (عج) و ...از جمله موضوعاتى است که در مجامع روایى شیعى و برخى منابع حدیثى اهل سنت ، منعکس شده است.
در مورد تعداد اصحاب امام مهدى (علیه السلام) ، در روایات آمار مختلفى ذکر شده است. بیشتر روایات تعداد اصحاب و یاران امام مهدى (علیه السلام) را سیصد و سیزده نفر به اندازه اصحاب پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم در جنگ بدر ذکر نموده است ( کمال الدین ، ج72 ، ص 654 ; الخصال ، ص 649 ; بصائر الدرجات ، ص 311 ; عیون اخبار الرضا (علیه السلام) ، ج1 ، ص 59 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 64 ; تفسیر عیاشى ، ج2 ، ص 56 ; دلائل الامامه ، ص 319 ; المحجه ، ص 46). بر اساس این روایات ، آنان به طور ناگهانى و معجزه آسا از مسافت هاى دور و نزدیک در یک شب و یا صبح گاه در مکه معظمه گرد مى آیند و به حضرت مى پیوندند. امیرمؤمنان (علیه السلام در مورد نحوه فراخوانى و پیوستن یاران مهدى (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) نقل مى کند که: خداوند یاوران مهدى را در کمتر از چشم به هم زدن از مشرق و مغرب زمین در کنار کعبه گرد مى آورد (ملاحم ابن طاووس ، ص 146). امام باقر (علیه السلام) نیز در این مورد مى فرماید: یاران مهدى با طى الارض به سوى او مى شتابند و در مکه با او بیعت مى کنند ( روضة الواعظین ، ج2 ، ص 263 ; عقدر الدرر ، ص 65 ; البرهان فى علامات مهدى آخرالزمان ، ص 145).
امام (علیه السلام) در این بیعت از آنان تعهد مى گیرد که با حضرت بر سر شرایطى که اعلام مى کند ،پیمان وفادارى ببندند. از جمله شرایطى که براى بیعت امام (علیه السلام) با یارانش نقل شده است ، پایمردى در میدان رزم ، دورى از حرام و کارهاى منکر نظیر: دزدى ، زراندوزى ، احتکار ، رباخوارى ، تخریب مساجد ، شهادت ناحق ، نوشیدن شراب ، تجمل گرایى ، تحقیر مؤمنان ، تعقیب افراد فرارى ، خونریزى ناحق ، انفاق به منافقان و کافران و انجام عمل نامشروع ، و همچنین تحمل سختى ها و مشکلات و امر به معروف و نهى از منکر ، مى باشد. اصحاب نیز این پیمان را مى پذیرند و تک تک با امام (علیه السلام) مصافحه مى کنند. ( عقد الدرر ، ص 96 ; الشیعة والرجعه ، ج1 ، ص 157).
در برخى روایات نام ، ملیت و موطن آنان نیز ذکر شده است و از شهرهایى چون: کوفه ، بصره ، مدائن ، هرات ، حران ، قلزوم ، خیبر ، طرابلس ، بیروت و بسیارى از شهرهاى ایران ، مثل: اهواز ، همدان ، رى ، طالقان ، قم ، نیشابور ، کرمان ، قزوین ، مرو ، طوس و... نام برده شده است ( دلائل الامامه ، ص 316 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 146).
برخى روایات ، تعداد اصحاب و یاوران مهدى (علیه السلام) را بیش از 313 نفر ذکر کرده است. این دسته روایات بعضاً عدد ده هزار را ذکر نموده است ; از جمله در روایتى امام صادق (علیه السلام مى فرماید: مهدى ظهور نمى کند مگر این که حلقه کامل گردد ، در پاسخ به این سؤال که آنان چند نفراند مى فرماید: ده هزار نفر (الغیبة نعمانى ، ص 307 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 545).
همچنین ابوبصیر نقل مى کند: مردى از اهالى کوفه از امام صادق (علیه السلام) پرسید که آنان چند نفرند ، مردم مى گویند: همراهان مهدى به تعداد اصحاب بدر سیصد و سیزده نفرند؟ امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود:مهدى ظهور نمى کند مگر با نیروى قدرتمندى که تعداد آنان کمتر از ده هزار رزمنده نخواهند بود ( کمال الدین ، ج2 ، ص 654 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 548 ; نور الثقلین ، ج4 ، ص 98 ; العدد القویه ، ص 65).
برخى دیگر از روایات ، تعداد اصحاب مهدى (علیه السلام) در هنگام ظهور را حداقل دوازده هزار و حداکثر پانزده هزار نفر ذکر کرده است. (ملاحم ابن طاووس ، ص 65) و حتى در بعضى روایات عدد یکصد هزار نفر نیز نقل شده است (إثبات الهداه ، ج3 ، ص 578 ; بحارالأنوار ، ج52 ، ص 307 و ص 367 ; بشارة الإسلام ، ص 190).
جمع میان این دسته از روایات با روایات دسته نخست با توجه به قراین موجود به آن است که روایات عدد 313 ، ناظر به اصحاب و یاران ویژه حضرت در مرحله آغازین قیام است ، آنانى که هسته اصلى قیام را تشکیل مى دهند و در روایات از آنان به عنوان پرچمداران و فرماندهان لشکر مهدى (علیه السلام) (کمال الدین ، ج2 ، ص 672 ; الغیبة نعمانى ، ص 315 ; اصول کافى ، ج8 ، ص 313 ; المحجه ، ص 19) و نیز فرمانروایان و حکام روى زمین ، یاد شده است که حضرت به وسیله آنان شرق و غرب جهان را فتح مى کند: «انّهم حکّام الأرض وعماله علیها وبهم یفتح شرق الأرض وغربها» ( الغیبة نعمانى ، ص 252 ; اعیان الشیعه ، ج2 ، ص 84). این سیصد و سیزده نفر ، هم کادر اولیه قیام اند و هم کارگزاران اصلى حکومت جهانى حضرت و زمامداران زمین.
اما روایات دسته دوم که عدد بیشتر از سیصد و سیزده نفر را ذکر نموده اند ، ناظر به مجموع نیروها و یاورانى است که به این جمع مى پیوندند تحت فرماندهى آنان قرار دارند. شاهد این مطلب دو روایتى است که از امام صادق (علیه السلام) رسیده است.
در روایت نخست حضرت مى فرماید: آنان (اصحاب مهدى) سیصد و سیزده نفرند و هر یک خود را در میان سیصد نفر مى بینند ( دلائل الامامه ، ص 320 ; المحجه ، ص 46).
ظاهر روایت این است که هر کدام از این سیصد و سیزده تن ، فرماندهى جمعى را به عهده مى گیرند. در جاى دیگر مى فرماید: هنگامى که خداوند به حضرت قائم اجازه قیام دهد ، سیصد و سیزده تن با او بیعت مى کنند و حضرت در مکه توقف مى کند تا تعداد یارانش به ده هزار نفر برسند ، آنگاه به سوى مدینه حرکت مى کنند (المستجاد ، ص 511).
این دو روایت ، قرینه است بر این که قیام حضرت مهدى (علیه السلام) با سیصد و سیزده نفر از اصحاب ویژه و اخذ بیعت از آنان ، آغاز مى گردد و سایر یاوران حضرت به سرعت به آنان ملحق مى شوند. از این رو ، روایاتى که عدد بالاتر از 313 را ذکر نموده است ناظر به مجموع نیروهایى است که تحت فرماندهى یاران ویژه حضرت ، لشکریان قیام مهدى را در هنگام ظهور تشکیل مى دهند. از این رو ، با توجه به اختلاف روایات در مورد تعداد آنان ، مى توان گفت ارقام یاد شده مقصود نبوده است ، بلکه مقصود بیان فزونى پیروان و یاوران امام مهدى (علیه السلام بوده است.
از نظر ویژگى ها و اوصاف ، اصحاب مهدى (علیه السلام) همگى جوانند ، مگر تعداد اندکى مانند سرمه در چشم و یا نمک در غذا ( الغیبة نعمانى ، ص 315 ; الغیبة طوسى ، ص 284 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 145 ; کنزالعمال ، ج14 ، ص 592 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 334).
آنان به شیران روز و نیایشگران شب زنده دار ، که دل هاى شان مانند پاره هاى آهن محکم و استواراند ، توصیف شده اند ( بحارالانوار ، ج52 ، ص 386).
مردانى که جز شهادت ، آرزوى دیگر ندارند و در برابر رهبر و مولاى خویش سخت مطیع و فرمانبردارند. ابهت و رعب این جنگجویان مصمم و فولادین ، دشمنان را زمین گیر مى کند ( مستدرک الوسائل ، ج11 ، ص 114).
و در راه انجام مأموریت ، بسیار قاطع و نترس اند و از هیچ خطرى هراس به دل راه نمى دهند ( بحارالانوار ، ج52 ، ص 308).
در میان اصحاب مهدى (علیه السلام) زنان نیز حضور دارند و در بخش هاى بهداشت و درمان ، انجام وظیفه مى کنند. تعداد آنان در روایات ، متفاوت ذکر شده است. طبق روایت مفضل بن عمر از امام صادق ، همراه قائم (علیه السلام) سیزده نفر زن حضور دارند که زخمى ها را مداوا و بیماران را پرستارى مى کنند. ( دلائل الامامه ، ص 259 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 75). اسامى نه نفر و در برخى روایات پنجاه نفر ذکر شده است ( تفسیر عیاشى ، ج1 ، ص 65 ; الغیبة نعمانى ، ص 279) و در برخى دیگر عدد بیشترى عنوان شده است ( فتن ابن حماد ، ص 151). این روایات ظاهراً ناظر به زنانى است که پس از قیام ، حضرت را همراهى و در کارها و اردوى حضرت مشارکت مى نمایند.
از جمله کسانى که در زمان ظهور در جمع اصحاب و لشکریان امام مهدى (علیه السلام) قرار مى گیرند ، عده اى از مؤمنان شایسته و برجسته اى اند که پیش تر از دنیا رفته اند. خداوند آنان را دوباره زنده مى کند و به سپاه مهدى (علیه السلام) ملحق مى شوند. این اشخاص که در روایات بعضاً نام برده اند ، برخى جزء امت هاى پیشین اند مانند: یوشع وصى موسى (علیه السلام) ، مؤمن آل فرعون و اصحا ب کهف ( ارشاد القلوب دیلمى ، ص 365 ; حلیة الابرار ، ج2 ، ص 601 ; دلائل الامامه ، ص 274 ; کشف الغمه ، ج3 ، ص 256 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 346). برخى دیگر جزء پیشگامان و برجستگان صدر اسلام در عصر پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم اند ، نظیر: سلمان فارسى ، ابا دجانه انصارى ، مالک اشتر نخعى ( روضة الواعظین ، ج2 ، ص 266 ; دلائل الامامه ، ص 274 ; مجمع البیان ، ج2 ، ص 489 ; اثبات الهداه ، ج73 ص 550) ، جبیر بن خاربون (الخرائج والجرائح ، ج71 ص 185 ; بحارالانوار ، ج41 ، ص 296) ، اسماعیل فرزند امام صادق (علیه السلام) ( الایقاظ من الهجعه ، ص 266) ، عبداللّه بن شریک عامرى ( همان ; بحارالانوار ، ج53 ، ص 67 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 561) ، مفضل بن عمر ( دلائل الامامه ، ص 248 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 573) و....
با ظهور امام مهدى (علیه السلام) حضرت مسیح (علیه السلام) نیز از آسمان فرود مى آید و به امام عرض مى کند: من به عنوان وزیر فرستاده شده ام ، نه امیر و فرمانروا ( ملاحم ابن طاووس ، ص 83 ; فتن ابن حماد ، ص 160).
وى از سوى حضرت ، فرماندهى عملیات تهاجمى علیه لشکریان دجال را به عهده مى گیرد ( الشیعة والرجعه ، ج71 ص 167).
در روایات ، از حضرت عیسى (علیه السلام) به دلیل نقش کلیدى ایشان در میان اصحاب و کارگزاران امام مهدى (علیه السلام) ، با عناوین «وزیر» ، «پرده دار» و جانشین» یاد شده است. ( غایة المرام ، ص 697 ; حلیة الابرار ، ج72 ص 620). همچنین از برخى دیگر از چهره هاى شاخص یاران امام مهدى (علیه السلام) نظیر: شعیب بن صالح ، در روایات به عنوان«پرچمدار سپاه مهدى (علیه السلام) » یاد شده است ( ملاحم ابن طاووس ، ص 53 ; نور الابصار ، ص 138 ; عقد الدرر ، ص 130 ; الشیعة والرجعه ، ج71 ، ص 211).
حضرت مهدى (علیه السلام) با چنین اصحاب و یارانى ، جهان را فتح و اسلام را در سراسر زمین حکمفرما مى سازد. امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: گویا یاران مهدى را مى بینم که سراسر زمین و آسمان را احاطه کرده و هیچ چیزى در جهان نیست که فرمانبردار و تسلیم محض آنان نباشد. آنان به قدرى محبوبیت دارند که حتى درندگان و پرندگان نیز در پى جلب خشنودى آنان هستند ، قطعه اى از زمین ، از این که یکى از یاران مهدى (علیه السلام) بر آن گام نهاده است بر قطعه دیگر فخر و مباهات مى کند (کمال الدین ، ج2 ، ص 672 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 493 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 327).
________________________________________
منابع
اثبات الهداة ، حر عاملى ، چاپخانه علمیه ، قم ، بى تا ; ارشاد القلوب ، الدیلمى ، ابومحمد الحسن ، مؤسسة الأعلمى ، لبنان ، بیروت ; اعیان الشیعة ، امین العاملى ، السید محسن ، دار التعارف ، لبنان ، بیروت ; الایقاظ من الهجعة ، حر عاملى ، محمد بن الحسن ، دار الکتب العلمیه ، قم ; بحارالانوار ، مجلسى ، محمد باقر ، مؤسسة الوفاء ، بیروت ; البرهان فى علامات مهدى آخرالزمان ، متقى هندى ، علاء الدین على بن حسام الدین ، چاپخانه خیام ، قم ; بشارة الإسلام ، کاظمى ، السید مصطفى آل السید حیدر ، کتابخانه نینوا الحدیثة ، تهران ; بصائر الدرجات ، صفار قمى ، محمد بن الحسن بن فروخ ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; تاج العروس ، الزبیدى ، السید محمد مرتضى الحسینى الواسطى ، دار الهدایة ، کویت ، 1385هـ.ق ; تفسیر عیاشى ، عیاشى ، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندى ، کتابفروشى اسلامیه ، تهران ; حلیة الابرار فى فضائل محمد وآله الأطهار ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، دارالکتب العلمیه ، قم ، بى تا ; الخرائج والجرائح ، الراوندى ، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین) ، مؤسسة الإمام المهدى(علیه السلام) ، قم ; الخصال ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بابویه القمى ، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین ، قم ; دلائل الامامة ، طبرى ، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعى) کتابفروشى رضى ، قم ; روضة الواعظین ، نیشابورى ، محمد بن فتال ، انتشارات الرضى ، قم ، بى تا ; عقد الدرر فى اخبار المنتظر ، سلّمى شافعى ، یوسف بن یحیى ، عالم الفکر ، قاهره ، بى تا ; الشیعة والرجعة ، طبسى ، شیخ محمدرضا ، چاپخانه الآداب ، نجف الاشرف ، 1385هـ.ق ; العدد القویة لدفع المخالف الیومیة ، حلى ، رضى الدین على بن مطهر ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; عیون اخبار الرضا (علیه السلام) ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بن بابویه قمى ، نشر توس ، قم ; غایة المرام فى حجة الخصام عن طریق الخاص و العام ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، مؤسسة الاعلمى ، بیروت ; الغیبة ، طوسى ، ابوجعفر محمد بن الحسن ، کتابفروشى صدوق ، تهران ، بى تا ; الغیبة ، نعمانى ، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب ، کتابفروشى صدوق ، تهران ; الفتن ، ابن حماد ، نعیم بن حماد المروزى ، کتابخانه المتحف (خطى انگلستان) ; الکافى ، کلینى ، محمد بن یعقوب رازى ، دارالکتب الاسلامیة ، تهران ; کشف الغمة فی معرفة الأئمة ،اربلى ، ابوالحسن على بن عیسى بن ابوالفتح ، دار الکتاب الإسلامیة ، بیروت ; کمال الدین و تمام النعمة ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بابویه قمى ، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین ، قم ; کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال ، متقى هندى ، علاء الدین على بن حسام الدین ، مؤسسة الرسالة ، بیروت ; لسان العرب ، ابن منظور ، نشر ادب الحوزه ، قم ; مجمع البیان فى تفسیر القرآن ، طبرسى ، فضل بن الحسن ، دار الکتب الإسلامیة ، قم ; المحجة فیما نزل فى الحجة ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، مؤسسة الوفاء ، 1403هـ.ق ، بیروت ; المستجاد من کتاب الارشاد ، حلى ، حسن بن مطهر ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; مستدرک الوسائل ، نورى ، میرزا حسین ، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث ، قم ; الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر ، ابن طاووس ، على بن موسى ، مؤسسة الأعلمى ، 1403هـ.ق ، بیروت ; نورالابصار فى مناقب آل النبى المختار ، شبلنجى ، حسن بن مؤمن ، دار الفکر ، بیروت.
قنبر على صمدى -ستادعمره وعتبات دانشگاهیان
کلمه اصحاب و صحابه ، جمع صاحب از ماده «صحب» ، در لغت به معناى معاشر و همراه است ( لسان العرب ، ج1 ، ص 519 ; تاج العروس ، ج3 ، ص 186).
در قرآن نیز کلمه «اصحاب» به معناى همراه ، اهل ، دسته و گروه به کار رفته و 78 بار در آیات مختلف ذکر شده است.
تعداد اصحاب امام مهدى (علیه السلام) ، چگونگى پیوستن آنان به حضرت ، بیعت آنان با امام (علیه السلام) ، مشخصات فردى و منطقه ، ویژگى ها و اوصاف یاران مهدى (عج) و ...از جمله موضوعاتى است که در مجامع روایى شیعى و برخى منابع حدیثى اهل سنت ، منعکس شده است.
در مورد تعداد اصحاب امام مهدى (علیه السلام) ، در روایات آمار مختلفى ذکر شده است. بیشتر روایات تعداد اصحاب و یاران امام مهدى (علیه السلام) را سیصد و سیزده نفر به اندازه اصحاب پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم در جنگ بدر ذکر نموده است ( کمال الدین ، ج72 ، ص 654 ; الخصال ، ص 649 ; بصائر الدرجات ، ص 311 ; عیون اخبار الرضا (علیه السلام) ، ج1 ، ص 59 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 64 ; تفسیر عیاشى ، ج2 ، ص 56 ; دلائل الامامه ، ص 319 ; المحجه ، ص 46). بر اساس این روایات ، آنان به طور ناگهانى و معجزه آسا از مسافت هاى دور و نزدیک در یک شب و یا صبح گاه در مکه معظمه گرد مى آیند و به حضرت مى پیوندند. امیرمؤمنان (علیه السلام در مورد نحوه فراخوانى و پیوستن یاران مهدى (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) نقل مى کند که: خداوند یاوران مهدى را در کمتر از چشم به هم زدن از مشرق و مغرب زمین در کنار کعبه گرد مى آورد (ملاحم ابن طاووس ، ص 146). امام باقر (علیه السلام) نیز در این مورد مى فرماید: یاران مهدى با طى الارض به سوى او مى شتابند و در مکه با او بیعت مى کنند ( روضة الواعظین ، ج2 ، ص 263 ; عقدر الدرر ، ص 65 ; البرهان فى علامات مهدى آخرالزمان ، ص 145).
امام (علیه السلام) در این بیعت از آنان تعهد مى گیرد که با حضرت بر سر شرایطى که اعلام مى کند ،پیمان وفادارى ببندند. از جمله شرایطى که براى بیعت امام (علیه السلام) با یارانش نقل شده است ، پایمردى در میدان رزم ، دورى از حرام و کارهاى منکر نظیر: دزدى ، زراندوزى ، احتکار ، رباخوارى ، تخریب مساجد ، شهادت ناحق ، نوشیدن شراب ، تجمل گرایى ، تحقیر مؤمنان ، تعقیب افراد فرارى ، خونریزى ناحق ، انفاق به منافقان و کافران و انجام عمل نامشروع ، و همچنین تحمل سختى ها و مشکلات و امر به معروف و نهى از منکر ، مى باشد. اصحاب نیز این پیمان را مى پذیرند و تک تک با امام (علیه السلام) مصافحه مى کنند. ( عقد الدرر ، ص 96 ; الشیعة والرجعه ، ج1 ، ص 157).
در برخى روایات نام ، ملیت و موطن آنان نیز ذکر شده است و از شهرهایى چون: کوفه ، بصره ، مدائن ، هرات ، حران ، قلزوم ، خیبر ، طرابلس ، بیروت و بسیارى از شهرهاى ایران ، مثل: اهواز ، همدان ، رى ، طالقان ، قم ، نیشابور ، کرمان ، قزوین ، مرو ، طوس و... نام برده شده است ( دلائل الامامه ، ص 316 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 146).
برخى روایات ، تعداد اصحاب و یاوران مهدى (علیه السلام) را بیش از 313 نفر ذکر کرده است. این دسته روایات بعضاً عدد ده هزار را ذکر نموده است ; از جمله در روایتى امام صادق (علیه السلام مى فرماید: مهدى ظهور نمى کند مگر این که حلقه کامل گردد ، در پاسخ به این سؤال که آنان چند نفراند مى فرماید: ده هزار نفر (الغیبة نعمانى ، ص 307 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 545).
همچنین ابوبصیر نقل مى کند: مردى از اهالى کوفه از امام صادق (علیه السلام) پرسید که آنان چند نفرند ، مردم مى گویند: همراهان مهدى به تعداد اصحاب بدر سیصد و سیزده نفرند؟ امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود:مهدى ظهور نمى کند مگر با نیروى قدرتمندى که تعداد آنان کمتر از ده هزار رزمنده نخواهند بود ( کمال الدین ، ج2 ، ص 654 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 548 ; نور الثقلین ، ج4 ، ص 98 ; العدد القویه ، ص 65).
برخى دیگر از روایات ، تعداد اصحاب مهدى (علیه السلام) در هنگام ظهور را حداقل دوازده هزار و حداکثر پانزده هزار نفر ذکر کرده است. (ملاحم ابن طاووس ، ص 65) و حتى در بعضى روایات عدد یکصد هزار نفر نیز نقل شده است (إثبات الهداه ، ج3 ، ص 578 ; بحارالأنوار ، ج52 ، ص 307 و ص 367 ; بشارة الإسلام ، ص 190).
جمع میان این دسته از روایات با روایات دسته نخست با توجه به قراین موجود به آن است که روایات عدد 313 ، ناظر به اصحاب و یاران ویژه حضرت در مرحله آغازین قیام است ، آنانى که هسته اصلى قیام را تشکیل مى دهند و در روایات از آنان به عنوان پرچمداران و فرماندهان لشکر مهدى (علیه السلام) (کمال الدین ، ج2 ، ص 672 ; الغیبة نعمانى ، ص 315 ; اصول کافى ، ج8 ، ص 313 ; المحجه ، ص 19) و نیز فرمانروایان و حکام روى زمین ، یاد شده است که حضرت به وسیله آنان شرق و غرب جهان را فتح مى کند: «انّهم حکّام الأرض وعماله علیها وبهم یفتح شرق الأرض وغربها» ( الغیبة نعمانى ، ص 252 ; اعیان الشیعه ، ج2 ، ص 84). این سیصد و سیزده نفر ، هم کادر اولیه قیام اند و هم کارگزاران اصلى حکومت جهانى حضرت و زمامداران زمین.
اما روایات دسته دوم که عدد بیشتر از سیصد و سیزده نفر را ذکر نموده اند ، ناظر به مجموع نیروها و یاورانى است که به این جمع مى پیوندند تحت فرماندهى آنان قرار دارند. شاهد این مطلب دو روایتى است که از امام صادق (علیه السلام) رسیده است.
در روایت نخست حضرت مى فرماید: آنان (اصحاب مهدى) سیصد و سیزده نفرند و هر یک خود را در میان سیصد نفر مى بینند ( دلائل الامامه ، ص 320 ; المحجه ، ص 46).
ظاهر روایت این است که هر کدام از این سیصد و سیزده تن ، فرماندهى جمعى را به عهده مى گیرند. در جاى دیگر مى فرماید: هنگامى که خداوند به حضرت قائم اجازه قیام دهد ، سیصد و سیزده تن با او بیعت مى کنند و حضرت در مکه توقف مى کند تا تعداد یارانش به ده هزار نفر برسند ، آنگاه به سوى مدینه حرکت مى کنند (المستجاد ، ص 511).
این دو روایت ، قرینه است بر این که قیام حضرت مهدى (علیه السلام) با سیصد و سیزده نفر از اصحاب ویژه و اخذ بیعت از آنان ، آغاز مى گردد و سایر یاوران حضرت به سرعت به آنان ملحق مى شوند. از این رو ، روایاتى که عدد بالاتر از 313 را ذکر نموده است ناظر به مجموع نیروهایى است که تحت فرماندهى یاران ویژه حضرت ، لشکریان قیام مهدى را در هنگام ظهور تشکیل مى دهند. از این رو ، با توجه به اختلاف روایات در مورد تعداد آنان ، مى توان گفت ارقام یاد شده مقصود نبوده است ، بلکه مقصود بیان فزونى پیروان و یاوران امام مهدى (علیه السلام بوده است.
از نظر ویژگى ها و اوصاف ، اصحاب مهدى (علیه السلام) همگى جوانند ، مگر تعداد اندکى مانند سرمه در چشم و یا نمک در غذا ( الغیبة نعمانى ، ص 315 ; الغیبة طوسى ، ص 284 ; ملاحم ابن طاووس ، ص 145 ; کنزالعمال ، ج14 ، ص 592 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 334).
آنان به شیران روز و نیایشگران شب زنده دار ، که دل هاى شان مانند پاره هاى آهن محکم و استواراند ، توصیف شده اند ( بحارالانوار ، ج52 ، ص 386).
مردانى که جز شهادت ، آرزوى دیگر ندارند و در برابر رهبر و مولاى خویش سخت مطیع و فرمانبردارند. ابهت و رعب این جنگجویان مصمم و فولادین ، دشمنان را زمین گیر مى کند ( مستدرک الوسائل ، ج11 ، ص 114).
و در راه انجام مأموریت ، بسیار قاطع و نترس اند و از هیچ خطرى هراس به دل راه نمى دهند ( بحارالانوار ، ج52 ، ص 308).
در میان اصحاب مهدى (علیه السلام) زنان نیز حضور دارند و در بخش هاى بهداشت و درمان ، انجام وظیفه مى کنند. تعداد آنان در روایات ، متفاوت ذکر شده است. طبق روایت مفضل بن عمر از امام صادق ، همراه قائم (علیه السلام) سیزده نفر زن حضور دارند که زخمى ها را مداوا و بیماران را پرستارى مى کنند. ( دلائل الامامه ، ص 259 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 75). اسامى نه نفر و در برخى روایات پنجاه نفر ذکر شده است ( تفسیر عیاشى ، ج1 ، ص 65 ; الغیبة نعمانى ، ص 279) و در برخى دیگر عدد بیشترى عنوان شده است ( فتن ابن حماد ، ص 151). این روایات ظاهراً ناظر به زنانى است که پس از قیام ، حضرت را همراهى و در کارها و اردوى حضرت مشارکت مى نمایند.
از جمله کسانى که در زمان ظهور در جمع اصحاب و لشکریان امام مهدى (علیه السلام) قرار مى گیرند ، عده اى از مؤمنان شایسته و برجسته اى اند که پیش تر از دنیا رفته اند. خداوند آنان را دوباره زنده مى کند و به سپاه مهدى (علیه السلام) ملحق مى شوند. این اشخاص که در روایات بعضاً نام برده اند ، برخى جزء امت هاى پیشین اند مانند: یوشع وصى موسى (علیه السلام) ، مؤمن آل فرعون و اصحا ب کهف ( ارشاد القلوب دیلمى ، ص 365 ; حلیة الابرار ، ج2 ، ص 601 ; دلائل الامامه ، ص 274 ; کشف الغمه ، ج3 ، ص 256 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 346). برخى دیگر جزء پیشگامان و برجستگان صدر اسلام در عصر پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم اند ، نظیر: سلمان فارسى ، ابا دجانه انصارى ، مالک اشتر نخعى ( روضة الواعظین ، ج2 ، ص 266 ; دلائل الامامه ، ص 274 ; مجمع البیان ، ج2 ، ص 489 ; اثبات الهداه ، ج73 ص 550) ، جبیر بن خاربون (الخرائج والجرائح ، ج71 ص 185 ; بحارالانوار ، ج41 ، ص 296) ، اسماعیل فرزند امام صادق (علیه السلام) ( الایقاظ من الهجعه ، ص 266) ، عبداللّه بن شریک عامرى ( همان ; بحارالانوار ، ج53 ، ص 67 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 561) ، مفضل بن عمر ( دلائل الامامه ، ص 248 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 573) و....
با ظهور امام مهدى (علیه السلام) حضرت مسیح (علیه السلام) نیز از آسمان فرود مى آید و به امام عرض مى کند: من به عنوان وزیر فرستاده شده ام ، نه امیر و فرمانروا ( ملاحم ابن طاووس ، ص 83 ; فتن ابن حماد ، ص 160).
وى از سوى حضرت ، فرماندهى عملیات تهاجمى علیه لشکریان دجال را به عهده مى گیرد ( الشیعة والرجعه ، ج71 ص 167).
در روایات ، از حضرت عیسى (علیه السلام) به دلیل نقش کلیدى ایشان در میان اصحاب و کارگزاران امام مهدى (علیه السلام) ، با عناوین «وزیر» ، «پرده دار» و جانشین» یاد شده است. ( غایة المرام ، ص 697 ; حلیة الابرار ، ج72 ص 620). همچنین از برخى دیگر از چهره هاى شاخص یاران امام مهدى (علیه السلام) نظیر: شعیب بن صالح ، در روایات به عنوان«پرچمدار سپاه مهدى (علیه السلام) » یاد شده است ( ملاحم ابن طاووس ، ص 53 ; نور الابصار ، ص 138 ; عقد الدرر ، ص 130 ; الشیعة والرجعه ، ج71 ، ص 211).
حضرت مهدى (علیه السلام) با چنین اصحاب و یارانى ، جهان را فتح و اسلام را در سراسر زمین حکمفرما مى سازد. امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: گویا یاران مهدى را مى بینم که سراسر زمین و آسمان را احاطه کرده و هیچ چیزى در جهان نیست که فرمانبردار و تسلیم محض آنان نباشد. آنان به قدرى محبوبیت دارند که حتى درندگان و پرندگان نیز در پى جلب خشنودى آنان هستند ، قطعه اى از زمین ، از این که یکى از یاران مهدى (علیه السلام) بر آن گام نهاده است بر قطعه دیگر فخر و مباهات مى کند (کمال الدین ، ج2 ، ص 672 ; اثبات الهداه ، ج3 ، ص 493 ; بحارالانوار ، ج52 ، ص 327).
________________________________________
منابع
اثبات الهداة ، حر عاملى ، چاپخانه علمیه ، قم ، بى تا ; ارشاد القلوب ، الدیلمى ، ابومحمد الحسن ، مؤسسة الأعلمى ، لبنان ، بیروت ; اعیان الشیعة ، امین العاملى ، السید محسن ، دار التعارف ، لبنان ، بیروت ; الایقاظ من الهجعة ، حر عاملى ، محمد بن الحسن ، دار الکتب العلمیه ، قم ; بحارالانوار ، مجلسى ، محمد باقر ، مؤسسة الوفاء ، بیروت ; البرهان فى علامات مهدى آخرالزمان ، متقى هندى ، علاء الدین على بن حسام الدین ، چاپخانه خیام ، قم ; بشارة الإسلام ، کاظمى ، السید مصطفى آل السید حیدر ، کتابخانه نینوا الحدیثة ، تهران ; بصائر الدرجات ، صفار قمى ، محمد بن الحسن بن فروخ ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; تاج العروس ، الزبیدى ، السید محمد مرتضى الحسینى الواسطى ، دار الهدایة ، کویت ، 1385هـ.ق ; تفسیر عیاشى ، عیاشى ، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندى ، کتابفروشى اسلامیه ، تهران ; حلیة الابرار فى فضائل محمد وآله الأطهار ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، دارالکتب العلمیه ، قم ، بى تا ; الخرائج والجرائح ، الراوندى ، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین) ، مؤسسة الإمام المهدى(علیه السلام) ، قم ; الخصال ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بابویه القمى ، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین ، قم ; دلائل الامامة ، طبرى ، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعى) کتابفروشى رضى ، قم ; روضة الواعظین ، نیشابورى ، محمد بن فتال ، انتشارات الرضى ، قم ، بى تا ; عقد الدرر فى اخبار المنتظر ، سلّمى شافعى ، یوسف بن یحیى ، عالم الفکر ، قاهره ، بى تا ; الشیعة والرجعة ، طبسى ، شیخ محمدرضا ، چاپخانه الآداب ، نجف الاشرف ، 1385هـ.ق ; العدد القویة لدفع المخالف الیومیة ، حلى ، رضى الدین على بن مطهر ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; عیون اخبار الرضا (علیه السلام) ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بن بابویه قمى ، نشر توس ، قم ; غایة المرام فى حجة الخصام عن طریق الخاص و العام ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، مؤسسة الاعلمى ، بیروت ; الغیبة ، طوسى ، ابوجعفر محمد بن الحسن ، کتابفروشى صدوق ، تهران ، بى تا ; الغیبة ، نعمانى ، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب ، کتابفروشى صدوق ، تهران ; الفتن ، ابن حماد ، نعیم بن حماد المروزى ، کتابخانه المتحف (خطى انگلستان) ; الکافى ، کلینى ، محمد بن یعقوب رازى ، دارالکتب الاسلامیة ، تهران ; کشف الغمة فی معرفة الأئمة ،اربلى ، ابوالحسن على بن عیسى بن ابوالفتح ، دار الکتاب الإسلامیة ، بیروت ; کمال الدین و تمام النعمة ، صدوق ، محمد بن على بن الحسین بن بابویه قمى ، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین ، قم ; کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال ، متقى هندى ، علاء الدین على بن حسام الدین ، مؤسسة الرسالة ، بیروت ; لسان العرب ، ابن منظور ، نشر ادب الحوزه ، قم ; مجمع البیان فى تفسیر القرآن ، طبرسى ، فضل بن الحسن ، دار الکتب الإسلامیة ، قم ; المحجة فیما نزل فى الحجة ، بحرانى ، السید هاشم بن سلیمان ، مؤسسة الوفاء ، 1403هـ.ق ، بیروت ; المستجاد من کتاب الارشاد ، حلى ، حسن بن مطهر ، کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى ، قم ; مستدرک الوسائل ، نورى ، میرزا حسین ، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث ، قم ; الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر ، ابن طاووس ، على بن موسى ، مؤسسة الأعلمى ، 1403هـ.ق ، بیروت ; نورالابصار فى مناقب آل النبى المختار ، شبلنجى ، حسن بن مؤمن ، دار الفکر ، بیروت.
قنبر على صمدى -ستادعمره وعتبات دانشگاهیان
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد